รามเกียรติ์ ตอน นารายณ์ปราบนนทก

ผู้แต่ง  พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
ลักษณะคำประพันธ์  กลอนบทละคร
จุดประสงค์ในการแต่ง เพื่อใช้เล่นละครใน และใช้เป็นบทปลุกใจประชาชนให้กล้าหาญ สอนศีลธรรมแก่ประชาชน
ที่มาของเรื่อง   บทพระราชนิพนธ์เรื่องรามเกียรติ์ ฉบับระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
ข้อคิดที่ได้รับ  1. อำนาจตกอยู่ในมือของคนที่ลืมตัว จะเกิดผลร้ายตามมาได้
                     2. เมื่อคนมีอำนาจ จะตัดสินใจด้วยความรู้สึกก้าวร้าวรุนแรงได้ง่ายเมื่อคิดว่าถูกรังแก
                     3. คนเราควรใช้อำนาจเพียงเพื่อป้องกันตัวไม่ให้รับพิบัติเท่านั้น ไม่ใช่เพื่อทำลายผู้อื่นเพื่อแก้แค้น
                     4. ความหลงอำนาจเป็นกิเลสอย่างหนึ่งที่ทำให้ผู้อยู่ร่วมในสังคมต้องได้รับความเดือดร้อน
                     5. วรรณคดีเป็นบทวิจารณ์ชีวิตที่ทำให้คนเราเข้าใจชีวิตของเพื่อนมนุษย์ได้อีกทางหนึ่ง

เนื้อเรื่อง

เนื้อเรื่องย่อ

        นนทก นั่งประจำอยู่ที่บันไดของเขาไกลลาศ  โดยมีหน้าที่ล้างเท้าให้แก่เหล่าเทวดาที่มาเข้าเฝ้าพระอิศวร  ได้ยื่นเท้าให้ล้างแล้วมักแหย่เย้าหยอกล้อ นนทกอยู่ เป็นประจำ  ด้วยการลูบหัวบ้าง  ถอนผมบ้างจนกระทั่งหังโล้นทั้งศรีษะ  นนทกแ้นใจมากแต่ว่าตนเองไม่มีกำลังจะสู้ได้  จึงไปเข้าเฝ้าพระอิศวร แล้วกราบทูลว่า ตนได้ทำงานรับใช้พระองค์มานานถึง 10 ล้านปี  ยังไม่เคยได้รับสิ่งตอบแทนใดๆเลย  จึงทูลขอให้นิ้วเพชร  มีฤทธฺ์ชี้ผู้ใดก็ให้ผู้นั้นตาย   พระอิศวรเห็นว่านนทกปฏิบัติหน้าที่รับใช้พระองค์มานานจึงประทานพรให้ตามที่ ขอ  ไม่นานนักนนทกก็มีใจกำเริบ  เพียงแต่ถูกเทวดามาลูบหัวเล่นเช่นเคย  นนทกก็ชี้ให้ตายเป็นจำนวนมาก   พระอิศวรทรงทราบก็ทรงกริ้ว  โปรดให้พระนาายณ์ไปปราบ

        พระ นารายณ์ แปลวเป็นนางฟ้ามายั่วยวน  นนทกนึกรักจึงเกี่ยวนาง  นางแปลงจึงชักชวนให้นนทกรำตามนางก่อนจึงจะรับรัก  นนทกรำตามไปจนถึงท่ารำที่ใช้นิ้วเพชรชี้ขาตนเองนนทกก็ลมลง

        จาก นั้นนนทกเห็นนางแปลงร่างเป็นพระนารายณ์  จึงตอบว่า พระนารายณ์  ว่าเอาเปรียบตนเพราะว่าพระนารายณ์มีอำนาจ  มีถึง 4  กร  แต่ตนมีแค้ 2 มือ  และเหตุใดจึงมาทำอุบายหลอกลวงตนอีก

        พระ นารายณ์จึงท้าให้นนทก  ไปเกิดใหม่ให้มี  20 มือ  แล้วพระองค์จะตามไปเกิดเป็นมนุษย์มีเพียง 2 มือ  ลงไปสู้กัน  หลังจากที่พระนารายพูดจบก็ใช้พระแสงตรีตัดศรีษะนนทกแล้วนนทกก็สิ้นใจตาย

        ชาติต่อมานนทกจึงได้ไปเกิดเป็นทศกรรฐ์   ส่วนพระนารายณ์ก็อวตารลงมาเกิดเป็นพระราม

คำศัพท์

กระเษียรวารี                   เกษียร สมุทรหรือทะเลน้ำนม
ไกรลาส                         ชื่อภูเขาที่เป็นที่ประทับของพระอิศวร
คนธรรพ์                        ชาวสวรรค์พวกหนึ่ง มีความชำนาญในวิชาคนตรีและขับร้อง
จุไร                               ผมที่เกล้าเป็นจุกและประดับอย่างสวยงาม
ตรัยตรึงศา                      ตรัยตรึงศ์หรื่อดาวดึงส์ แปลว่า ๓๓
ตรี                                 คือตรีศูล เป็นอาวุธสามงาม ปกติเป็นเทพอาวุธของพระอิศวร
เทพอัปสร                       นางฟ้า
ธาตรี                              แผ่นดิน,โลก
นนทก,นนทุก                   ในรามเกียรติ์พระราชนิพนธ์รัชกาลที่๑ ตัวละครตัวนี้ชื่อว่านนทก
นาคี                               นาค คืองูใหญ่มีหงอน เป็นสัตว์ในนิยาย
บทบงสุ์,บทศรี                  ใช้หมายถึงพระบาทของเทวดาหรือกษัตริย์ เป็นต้น
บังเหตุ                            ประมาท,ทำให้เป็นเหตุ
พระหริวงศ์                      พระนารายณ์
พระองค์ทรงสังข์คทาธร      พระนารายณ์ ตามคติอินเดียว่ามีสี่กรถือสังข์ จักรคทาและธรณี
ไฟกาล                           ไฟกัลป์ หรือ ไฟบรรลัยกัลป์
ภักษ์ผล                          ผลสำเร็จ
ลักษมี                            ชายาของพระนารายณ์
วิทยา                             ในที่นี้คือ วิทยาธร ชาวสวรรค์พวกหนึ่งมีวิชาอาคม
สำเร็จมโนรถ                   ได้ตามต้องงการ
สิ้นท่า                             ครบทุกท่ารำ
สุบรรณ                           ครุฑ คือ พญานกในเทพนิยาย
สุรัสวดี                            ชายาของพระพรหม
โสมนัสา                          คือคำวา โสมนัยน์ หมายความว่า ยินดี
หัสนัยน์                           ผู้มีพันตา หมายถึง พระอินทรเหป็นเทวราชผู้เป็นใหญ่ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์
อสุนี                                อสุนีบาต หมายถึง ฟ้าผ่า
อัฒจันทร์                         ในที่นี้หมายถึงขั้นบันได